Richard Nixon’ın Başkanlık Dönemi
Ocak 1969′ da başkanlık görevine başlayan Nixon, 25 Temmuz 1969′ da Guam Konferansında başkanlık sürecinin yol haritası olan doktrinini açıklar. Temel hedefi “barışı” inşa etmek olan Cumhuriyetçi Başkan, uluslararası sistemin iki kutuplu modelden (bipolar model) ABD, Sovyetler Birliği, Batı Avrupa, Japonya ve Çin’in de dahil olduğu 5 büyük gücün olduğu sisteme geçtiğini belirtiyor ancak bunlardan sadece ikisinin tam anlamıyla süper güç olabileceğini savunuyor. Asya’da Çin ve Sovyetlerin hegemonyasına rağmen ABD’nin başarısını ve çıkarlarını koruyacağını da ekler.
Nixon, 8 Haziran 1969’da Güney Vietnam’daki 540.000 kişilik Amerikan kuvvetinden 25.000 kişilik kuvveti otuz gün içinde çekmeye başlayacağını, 1969 yılı sonuna kadar 100.000, 1970 yılında ise 100-150 bin kişilik bir ABD askerini daha Vietnam’dan çekeceğini bildirir. ABD askerlerinin çoğunun Vietnam’dan çekilmesi Çin’e yönelik tehdidi azaltacaktır. Çin ile yaşanan gerginliğin yumuşadığı görülmektedir ki doktrinde bölgesel savaşlara ABD askerinin gönderilmeyeceği ancak müttefiklerin tehlikeye düşmesi durumunda gerekli silah ve paranın sağlanacağı belirtilmiştir.
Ortadoğu ve Basra Körfezi’ndeki komşuları ile petrol sevkiyatının İran ile daha güvenli olacağına inanan Nixon ve Henry Kissinger, İran ve İsrail’e silah yardımı ve ordu modernizasyonu için yardım eder. İran Şahı Muhammed Rıza Şah Pehlevi’ye ABD’nin en gelişmiş silahlarından toplam 15 milyar dolarlık satış yapılır. Nixon, bölgeden askerlerini çekmiş ancak Sovyetlerin ve komünizmin yayılmasını önlemek için “çift sütun (bipedal policy)” politikası altında İran ve Suudi Arabistan’a çeşitli yardımlarda bulunarak ABD’nin müdahale etmeden bölgede güvenliği sağlayacağına inanmıştır. Bu politika, 1979’da Sovyetlerin Afganistan’ı ilhak etmesi ve İran İslam Devrimi ile etkisini kaybeder.
Nixon, 1972’de yeniden seçim önerisinde Demokratların başkan adayı Güney Dakota Senatörü George McGovern’ı o zamana kadarki en büyük seçim farkıyla yenerek McGovern’a karşı %61 ile seçimi kazanır. Birkaç ay sonra Washington’da Watergate otelinde Demokrat Partililerin odalarının Cumhuriyetçilerin dinleme cihazlarıyla dinlenmesi skandalına Nixon’ın adı karıştırılarak itirazlar yapılmış, ancak halkın yeniden seçilen kişiye olan güveni sarsılmıştı. Washington Post gazetesinin iki muhabiri Carl Bernstein ve Bob Woodword olayın peşini bırakmayarak gerçeği ortaya çıkarmış, 9 Ağustos 1974’te istifa etmesinin nedenini oluşturmuşlardır’.
KAMU DIPLOMASISI
Kamu diplomasisi kavramı ilk kez 1965 yılında Tuft Üniversitesi’ne bağlı Edward Murrow Merkezi’nin başkanı ve eski diplomat Edmund Gullion tarafından propagandaya alternatif olarak gündeme getirilmiştir. Gullion’a göre “kamu diplomasisi; kamu davranışının dış politika oluşumu ve yürütülmesi üzerindeki etkisidir. Geleneksel diplomasinin ötesinde, uluslararası ilişkilerin farklı yönlerini kapsar (diğer ülkelerdeki kamuoyu etkisi, bilgi ve fikir akışı, ülkelerdeki çıkar gruplarının etkileşimi gibi). ”
Diplomasiyi dar ve geniş anlamda iki farklı şekilde ele alan Harold Nicolson’ a göre “dar anlamda diplomasi; diplomatlarla müzakere ederken, geniş anlamda diplomasi; devletlerin dış politikalarındaki siyasi yöntem ve teknikleri tanımlamaktır.”
Kamu Diplomasisi; uluslararası ilişkilerde medyanın rolünü, hükümetlerin halka dayalı olarak kendini geliştirmesini, bir ülkenin özel kuruluşlarının diğer ülkelerin sivil toplum kuruluşları ile etkileşimini ve tüm uluslararası sürecin, politika geliştirme ve dış ilişkilerin yönü üzerindeki etkisini kapsar…”
”Kamu diplomasisi etrafındaki konuşmayı ulusal güvenlik alanına taşıması ve kamu diplomasisinin dikkate alınmasını savunmak için bir dil sağlaması yumuşak gücün bir avantajıdır. Nye’a göre dezavantaj ise, bir kişi isteklerini sunabilir, her devlet uluslararası toplantıda tamamen mükemmel bir strateji elde etmek ister (dönüşüm) ancak bu kesinlikle çekici (cazip) değil, aksine itici bir negatif yumuşak güçtür. Dinlemek, karşılaştığınız şey karşısında değişmek için çekicidir. Dolayısıyla devletin çelişkili bir şekilde çok fazla yumuşak güce odaklanması aslında aktörün yumuşak gücünü azaltabilir. ”
Machiavelli, klasik iktidarın yüzyıllardır yönetilme biçimi olan “korkmaktan daha güvenlidir” anlayışını ortaya koyduğu görüşüyle bugünkü görüşünü farklılaştırmaktadır. Bu söylem artık “ hem kork hem de sev” şeklinde yorumlamanın çok daha doğru olduğu yönündedir.
Klasik diplomasinin yetersiz kalması, kamu diplomasisinin doğuşuna, yani geleneksel diplomasinin ikamesine açılan bir kapıdır. Bir başka değişimle klasik diplomasi kamu diplomasisi ile birlikte yürütülmekte ve onun tamamlayıcılığını da üstlenmektedir. Kamu diplomasisi özellikle sivil alanda geleneksel diplomasiden farklı araçlarla, yani devletlerin atadığı diplomatlar dışındaki kamusal aktörlerle etkin olabilmektedir. Bu nedenle kamu diplomasisi, sivil diplomasi ve kravatsız diplomasi olarak da adlandırılmaktadır.
Kamu diplomasisinin güçlü olması için sahip olması gereken üç özellik:
1)Kapsayıcılık: Kamu diplomasisi belirli bir grubu (örneğin; elitleri değil) tüm toplumu kapsamalıdır.
2)Samimiyet ve Dürüstlük: Bireyler arası iletişimde önemli olduğu gibi devletler arası ilişkilerde de seviyesizlik olmadan önemli kabul edilir.
3) Ülkelerin Ulusal Kimlik ve Değerlerine Saygı Gösterilmesi: Toplumların milli kimlikleriyle inşa edildiği unutulmamalıdır. Devletlerin milli kimliklerini aşağılamadan kendilerini tanıtmaları esastır.
SONUÇ
Henry Kissinger’ın 1971’de Çin’e yaptığı gizli ziyaretin ardından, Japonya’daki dünya şampiyonası için var olan Amerikan masa tenisi (ping pong) takımı 6 Nisan 1971’de Çin’e davet edilir. Böylece Nixon’ın hem başkan yardımcısı hem de başkan olarak Çin ile müzakere etme isteği ortaya çıkar. Amerikan masa tenisi takımı 14 Nisan 1971 tarihinde Çin Başbakanı tarafından kabul edilir. Çoğu Amerikalı yedi Batılı gazeteciye de giriş vizesi verilir ve aynı gün ABD Başkanı Nixon, Çin’e karşı yirmi yıldır uyguladığı ticari ambargoyu kaldırır. Amerika’ya gelmek isteyen Çin vatandaşlarına vize verileceğini bildirir. Amerikan pinpon takımının bu ziyareti ile Çin ve ABD arasında “pin pon diplomasisi” yoluyla ilk görüşmeler başlar. Daha sonra ABD Başkanı Nixon, Şubat 1972’de komünist bir devlet olan Çin Halk Cumhuriyeti’ni ziyaret eden ilk ABD başkanı olur.
Nixon’ın Çin’i ziyaret etmesinin bir nedeninin de üçgen diplomasisi kurmak ve batıdan NATO’yu, doğudan ise Çin ve Rusya’yı çevrelemek olduğunu söylemek mümkündür. Soğuk savaşın başlangıcından bu yana komünist Sovyetler Birliği’nin ideolojisini yayma ve diğer devlet rejimlerini etkileme çabası kapitalist ABD için büyük bir tehdit olmuştur. Aynı zamanda rakip devletlerin nükleer silah edinmesi, aya uydu ve insan gönderme çabaları ezilen rakip ilişkilerini tırmandırmaktadır. 1953 Stalin’in ölümü yumuşak gibi görünse de çok uzun soluklu olmadı. Hem Küba Krizi hem de Vietnam Savaşı ilişkileri gerdi. Nixon, Sovyetler Birliği ile müzakere etmek istemesine rağmen, olası komünist yayılmayı ve saldırgan tutumu önlemek için “üçgen diplomasisi” kullandı.
Nixon hükümeti düşük politika kullanarak Ortadoğu’dan askerlerini çeker ancak İran ve Suudi Arabistan’da “ iki ayaklı politika ( çift sütun veya çift kutup ) ” uygulayarak Sovyet yayılmasını engellemeyi amaçlar. 1973’teki Arap-İsrail Savaşı’ndan sonra Henry Kissinger’ın mekik diplomasisi ile “Camp David Görüşmeleri” yürütülerek Ortadoğu’da Arap-İsrail ilişkileri yumuşatılarak barış ortamının sağlanması hedeflense de etkili bir sonuç alınamaz. Orta Doğu’daki bu görüşmeler 1979 yılında Sovyetlerin Afganistan’ı işgaline ve aynı yıl İran İslam Devrimi’ne kadar devam eder. İstenilen bu hedeflere ulaşmak mümkün olmadı.
ABD-Sovyetler Birliği-İngiltere arasında; Antlaşma yapılarak ” Deniz Dibi (Seabed)”, deniz dibinde nükleer silahlar, kitle imha silahları inşa etmek, depolamak, denemek ve fırlatmak yasaktır. 10 Nisan 1972′ de biyolojik ve zehirli silahların üretimi, geliştirilmesi ve depolanması yasaklanan silahların 9 ay içinde imha edilmesini öngören bir antlaşma imzalar. Böylece Nixon, tırmanan ya da olası bir savaş durumunda nükleer silah kullanımını ve üretimini engellemeye çalışır.
ABD-Sovyetler Birliği arasında; 17 Kasım 1969 SALT (Stratejik Silahların Sınırlandırılması Görüşmesi) Helsinki’de başlayan görüşmeler, yedi aşamalı ve 2,5 yıl süren görüşmelerden sonra 26 Mayıs 1972’de Moskova’da Nixon-Breznev (komünist parti genel sekreteri) arasında imzalanan “SALT1 Antlaşması” ile nükleer silahlar sınırlandırılır. Böylece soğuk savaş döneminde Sovyetler Birliği’ni ziyaret eden ilk ABD başkanı oldu. 1972’de başlayan SALT1 Antlaşmasının devamı niteliğindeki “SALT2” Antlaşmaları başlar ancak 1979 Sovyetlerin Afganistan’ı işgali ve İran Devrimi ile müzakereler sonuçlanmadan sona erer.
‘Eşik’ Antlaşması yapılarak 150 kilotanstan daha güçlü nükleer silahların yeraltında denenmesi yasaklanır.
Görüldüğü gibi Nixon, ABD dış politikasında “barışçıl” bir tutum takınarak kamu diplomasisini kullanmaya çalışmıştır. Uzun süren bir savaş olan Vietnam Savaşı’nı bitirerek, ezilen rakipleri Sovyetler Birliği ve Çin’i ziyaret ederek çeşitli antlaşmalar yapmış, askerlerinin ülkelerine dönmesi için çabalamış, sert diplomasi araçlarından savaş yerine diplomasiyi ön plana çıkarmaya çalıştığının göstergeleri olabilir. Nixon’ın aynı başarıyı iç politikada da gösterdiğini söylemek elbette güçtür. İlgili bölümlerde de değinildiği gibi örneğin ülke içinde alım gücünü düşürerek enflasyonun artmasına neden olmuştur. Ayrıca Watergate Skandalı sonrası gelen tepkiler üzerine 9 Ağustos 1974′ de görevinden istifa ederek ikinci dönem Gerald Ford’a görevini bırakmış ve ABD tarihinde ilk defa adı böyle bir skandala karışan ve ilk defa istifa eden ABD başkanı olarak koltuğunu bırakmıştır.
Referanslar:
Colonel Darrel L. Gaoler,THE NIXON DOCTRINE–IS THERE A ROLE FOR ThE US ARMlY? , US Pennsylvania 5 June 1973 pdf.1-7.(e.t.13.11.23)
Tayyar Arı, IRAK, İRAN ve ABD Önleyici Savaş, Petrol ve Hegemonya,1.Baskı, İstanbul: Alfa Yayınları,0cak 2004,s.235.
Richard J. Samuels, Nixon Doctrine United States history, Britannica,
https://www.britannica.com/event/Nixon-Doctrine (e.t.13.11.23)
MAMMADOV Hafız, ”ABD’nin Suudi Arabistan-İran İşbirliğine Dayalı Körfez’de Güvenlik Politikası: Çifte Sütun Politikası” Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi, Cilt:4, Sayı:2, 01.11.17, s.171. (e.t.13.11.23)
Watergate Scandal, Nixon Library, https://www.nixonlibrary.gov/index.php/president-nixon (e.t.13.11.23)
Watergate sitesinde, Demokrat Parti’ye bağlı Demokratik Ulusal Komitesi’nin (DNC) ofislerine gerçekleştiği belirtilmektedir. Ayrıntılı bilgi için bknz: “Trump-Rusya ilişkisi İkinci Watergate Skandalı’na yol açar mı?” , BBC, 6 Mart 2017, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-39173820 (e.t.13.11.23)
“Amerika’nın İki Büyük Skandalı: Watergate Ve Irangate” , Remzi Çetin, 1.dakika 50.saniye-5.dakika 53.saniye, https://www.youtube.com/watch?v=qt4yHpl-xpg&t=245s (e.t.13.11.23) , Nixon Library, loc.cit.
Mehmet Salih Gün, Kamu Diplomasisi, Ankara: TBMM Araştırma Merkezi, Mart 2020, s.1. ‘ aktaran Barış Özdal, R. Kutay Karaca Diplomasi Tarihi 1, 1.Baskı, Bursa: Dora Yayınları,2018, s.61.
Aslı Yağmurlu, Halkla İlişkiler Yöntemi Olarak Kamu Diplomasisi, Kamu Diplomasisi Enstitüsü, pdf. s.4.(e.t.13.11.23)
Harold Nicolson, Diplomasi, (çev: Mete Engin), İstanbul: Altın Kitaplar, 1970 ‘aktaran Özgün Erler, Faruk Sönmezoğlu, “Dış Politika Analizinde Temel Öğeler”, Özgün Erler, Faruk Sönmezoğlu, Dış Politika Karşılaştırmalı Bakış, İstanbul: Der Yayınları, Kasım 2014, s.29.
Hans N. TUCH, Communicating With the World: U.S. Public Diplomacy Overseas, New York, St.Martin’s Press, 1990, s. 8 ‘den aktaran , “Kamu Diplomasisi Nedir?” , Kamu Diplomasisi Enstitüsü, https://www.kamudiplomasisi.org/component/content/article/39/59-kamu- (e.t.06.03.21)
Ayrıntılı bilgi için bknz: Nicholas J. Cull, Public Diplomacy: Lessons from the Past, Los Angeles: FIGUEROA PRESS, 2009, pdf, s.15. (13.11.23)
Armitage ve Nye, 2008,’den aktaran, Küreselleşen Dünyada Diplomasi: Kamu Diplomasisi, Kamu Diplomasisi Enstitüsü , https://www.kamudiplomasisi.org/makaleler/makaleler/124-kuereselleen-duenyada-diplomasi-kamu-diplomasisi- ( e.t. 13.11.23)
Muharrem Ekşi, Kamu Diplomasisi, Ankara Kriz Ve Siyaset Araştırma Merkezi(ANKASAM), https://www.ankasam.org/kamu-diplomasisi/ (E.T.13.11.23).
Yazar: Vildan Kabasakal